معرفی ولایات:
ولایت هرات
ولایت هِرات به مرکزیت شهر هرات، سومین بزرگ‌ترین ولایت (بعد از ولایت هلمند) از ولایتهای افغانستان است. ولایت هرات همراه با فراه و نیمروز جمعاً ولایات غربی افغانستان را تشکیل میدهند و با کشور ایران و ترکمنستان هم‌مرز هستند. مردم این ولایت اکثریت تاجیکان (فارس تبار) هستند و اقلیت آنها را پشتو زبان تشکیل میدهند. هرات یکی از قدیمی‌ترین ولایات افغانستان است که ریشه‌های آن به آریانای باستان می‌رسد. برخی منابع غربی هرات باستان را بنام «آریا» یاد نموده‌اند که همان گونهٔ یونانی شدهٔ هریوا است.
ولایت وردک
ولایت وردک یکی از ولایات واقع در شرق مرکزی افغانستان است که حدود ۵۴۰ هزار نفر جمعیت دارد و مرکز آن میدان‌شهر نام دارد. مردم ساکن این ولایت از اقوام پشتون، هزاره، تاجیک‌ها، سادات و قزلباش‌ها میباشند. نام این ولایت از قوم اصلی پشتوهای این منطقه یعنی قوم وردک گرفته شده‌است. این منطقه جزو مناطق کوهستانی افغانستان بوده و دارای آب و هوای سرد و کوهستانی با زمستانهای کاملاً سرد وتابستانهای گوارا هست. قسمت اعظم این ولایت تحت سیطره سلسله جبال کوههای بابا قرار داشته که سرچشمه بسیاری از رودخانه‌های پر آب افغانستان نظیر دریای کابل، و دریای هلمند از این مناطق می‌باشد. دره تنگی در ولایت وردک واقع شده است.[۱] بر اساس برآورد سال ۲۰۰۸ تنها ۲۴۰۰ نفر از جمعیت این ولایت در شهر زندگی میکنند. پشتوها و تاجیک‌های این منطقه سنی‌مذهب و هزاره‌ها و قزلباش‌ها شیعه هستند. سیب، کچالو، پیاز، گندم، برنج، ذرت، زردک، بادنجان رومی، زردآلو و حبوبات محصولات کشاورزی اصلی این منطقه است. تنها ۲۱٪ مردم باسواد هستند و ۴۲ درصد به آب لوله‌کشی دسترسی دارند. شش شفاخانه، حدود ۶۵ درمانگاه و ۲۶۸۴ مسجد در این ولایت دایر است.
ولایت فراه
ولایت فَراه ولایتی در غرب افغانستان که از غرب با ایران، شمال با ولایت هرات، از جنوب با ولایت نیمروز، از جنوب شرق با هلمند و از شرق با ولایت غور همسایه است. مرکز این استان، شهر فراه است. جمعیت فراه بر اسا برآورد سال ۲۰۰۹ حدود ۹۲۵ هزار نفر بوده‌است که فقط ۶۴ هزار نفر آنها شهرنشین هستند. ولایت فراه از جمله مناطق خشک ونیمه بیابانی افغانستان است. که در فصل تابستان درجه حرارت ان بالا میرود و بسیار گرم است. اما در فصل زمستان هوای معتدل و در بعضی مواقع کمی سرد است. در ولایت فراه یک رود نسبتاً بزرگ وجود دارد که از آب ان برای کشاورزی استفاده میکنند ولایت فراه از حاصل خیزترین ولایات افغانستان به حساب میاید و از میوه های مشهور ان می‌توان به تربوز-انار -انگور و عناب است.که در سال ۲۰۰۹ در سطح افغانستان بهترین انار بعد از انار قندهار شد . پشتون‌هاو تاجیک ها اکثریت جمعیت این ولایت را تشکیل میدهند و زبانهای فارسی و پشتو در آن رایج است. فراه رود و خاش رود دو رود مهم جاری در این ولایت هستند.
ولایت سمنگان
سَمَنگان یکی از ۳۴ ولایت (استان) افغانستان است. مرکز این استان شهر آیبک است. بیشتر مردمان این منطقه را تاجیک‌ها، هزاره‌ها و ازبک‌ها تشکیل میدهند و اقلیتی پشتون‌ها نیز در این منطقه حضور دارند. مذهب مردمان سمنگان اسلام با هر دو گرایش تشیع و تسنن است.[۳] بر اساس آمار سال ۲۰۱۰ تنها ۶٪ مردم به برق و ۱۲ درصد به آب سالم دسترسی دارند و دو بیمارستان و ۱۸۲ مدرسه در این ولایت دایر است.
ولایت دایکندی
دایکُندی یکی از ۳۴ ولایت افغانستان است. ولایت جدید التأسیس دایکندی در مرکز افغانستان موقعیت دارد و با ولایات بامیان، غور، غز نی، ارزگان و هلمند متصل می‌باشد. این ولایت، در مدار عرض البلد ۳۳۵۵۰۰ و طول البلد ۲۵۵۵۰۰ واقع است و ۲۴۰۰ متر از سطح بحر ارتفاع دارد. دایکندی پیشتر یکی از ولسوالی‌های ولایت اُرزگان بود ولی در تاریخ ۲۸ مارس ۲۰۰۴ به همراه ولسوالی بزرگ کجران (که الان به ۲ ولسوالی تقسیم شده کجران و کیتی ) بعنوان یک ولایت جداگانه تشکیل شد. مرکز این ولایت شهر نیلی است.
ولایت جوزجان
جَوْزجان یکی از ولایتهای واقع در شمال افغانستان می‌باشد. مرکز این ولایت، شهر شبرغان است.این ولایت با کشور ترکمنستان هم مرز است. جوزجان در گذشته به ناحیه‌ای وسیع گفته می‌شده که شامل ولایتهای جوزجان، سرپل و فاریاب بوده است. در گذشته از این ناحیه به نام‌های جوزجانان، گَوْزگانان، جوزجان، گَوْزگان و غیره یاد می‌شده است «جوزجان» و «جوزجانان» معرب کلمات «گوزگانان» و «گوزگان» است. در بیشتر کتابهای جغرافیایی که در جهان اسلام نوشته شده، نامی از آن برده شده یا بخش جداگانه‌ای بدان اختصاص یافته است. ابن واضح یعقوبی که اثر خود را در حدود ۲۷۹ق/۸۹۲م نوشته، مرکز گوزگان را شهر «اَنبار» دانسته و گفته است که والیان در آنجا هستند. او جایگاه پادشاهان جوزجان را شهرهای «کندرم» و «قرزمان» دانسته است
ولایت بامیان
ولایت بامیان به مرکزیت شهر «بامیان» از ولایتهای مرکزی کشور افغانستان است. مساحت آن ۱۷٫۴۱۴ کیلومتر مربع و جمعیت آن بر اساس برآورد سال ۲۰۱۱ میلادی، ۴۱۸٬۵۰۰ نفر است. این منطقه به دلیل وجود صدها اثر تاریخی که به موجب کثرت فرهنگی زیادی که در گذشته در آن وجود داشته، دارای شهرتی جهانی می‌باشد. بیشتر مردم این ولایت را هزاره‌ها تشکیل می‌دهد که به زبان فارسی و گویش هزارگی صحبت میکنند.[۱]پشتون‌ها و تاجیک‌ها از اقلیتهای قومی این ناحیه هستند.[۲] ولایت بامیان مرکز اصلی فرهنگی هزاره‌ها محسوب می‌شود. در مرکز ولایت بت‌های معروف بودا قرار دارد که در زمان حکومت طالبان منفجر شدند. این بت‌ها از شهرت جهانی برخوردار هستند و یکی از جاذبه‌های توریستی به شمار می‌آیند. بند امیر واقع در ولسوالی یکاولنگ از دیگر جاذبه‌های توریستی این ولایت به حساب می‌آید که اخیراً از سوی دولت افغانستان به عنوان آثار ملی ثبت شده است.
ولایت لوگر
لوگَر یکی از ولایتهای افغانستان است. مرکز این ولایت شهر پل علم است. نام لوگر از کلمه لوگهر (درو گر) گرفته شده است. این محل در قدیم به نام سجاوند هم یاد می‌گردید[۲] جمعیت این ولایت را ۵۵٪ پشتون‌ها و ۴۵٪ را تاجیک ها پارسی گویان تشکیل میدهند. نیمی از جمعیت مردم آن پشتون بوده و بیشتر آن تاجیک‌ها و اورمرها نیزدر آن سکونت دارد از نگاه مساحت از جمله ولایات کوچک می‌باشد. از مشاهیران خانواده چرخی قهرمانان رزم علیه انگلیس نایب امین‌الله خان لوگری معاون شورای انقلابی درانقلاب اول ضد انگلیسی، علامه فیضانی، اشرف غنی احمدزی کاندیدا برای سرمنشی ملل متحد در سال ۲۰۰۷و غیره می‌باشد. زبانهای آن دری پشتو و اورمری می‌باشد قبایل متوطن آن احمدزی، ستانکزی، کوچی‌ها، مسعود و غیره می‌باشد و در فاصله تقریباً ۴۰ کیلومتری کابل قرار دارد.
ولایت قندوز
ولایت قندوز یکی از ولایتهای شمال شرق افغانستان است. مرکز آن شهر قندوز است که یکی از شهرهای مهم تجارتی و بندری افغانستان است. ولایت قندوز بیش از ۹۰۰ یا ۹۷۰ هزار نفر جمعیت دارد که تقریباً ۷۰ درصد آنها از دامداری و زراعت عاید معاش میکنند. بر طبق آماری از سال ۲۰۰۸ تاجیک‌ها ۳۳٪، پشتون‌ها ۲۷٪، ازبک‌ها ۲۲٪، ترکمن‌ها ۱۱٪، هزاره‌ها ۶٪ و پشه‌ای‌ها ۱ درصد ساکنان این ولایت را شامل می‌شوند. ۹۴٪ سنی و ۶٪ شیعه هستند. نرخ باسوادی ۲۲٪ است و ۱۸٪ خانوارها به جریان برق خانگی دسترسی دارند. [۱] بر طبق آمار دیگری تاجیک‌ها ۳۴٪، پشتون‌ها ۲۷٪، ازبک‌ها ۲۰٪، ترکمن‌ها ۹٫۴٪، عرب‌ها ۴٫۵٪ و هزاره‌ها ۳٫۵٪ ساکنان این ولایت را شامل می‌شوند و تعداد اندکی از پشه‌ای‌ها، بلوچ‌ها و نورستانی‌ها نیز در این منطقه بودوباش دارند.
ولایت کابل
ولایت کابل یکی از ولایتهای کشور افغانستان است. مرکز آن شهر کابل است و کابل، پایتخت کشور افغانستان است. مردم آن ترکیبی از مردم پښتوزبان وفارسی زبان و یوزبیک ها میباشند.مذهب آنان غالباً مسلمان سنی و تعدادی از اهل تشیع و هندو و سیک‌ها نیز در این استان بویژه در مرکز آن اقامت دارند. اکثریت مردم کابل را ملت تاجیک (فارسی زبان) تشکیل میدهند ولایت کابل با ولایات لوگر، وردک، پروان و ننگرهار هم‌مرز است. این ولایت ۳٫۵ میلیون جمعیت دارد که ۸۰٪ در نواحی شهری و ۲۰٪ در نواحی روستایی زندگی میکنند.
ولایت قندهار
قَندَهار یا کندهار یکی از (ولایت)های افغانستان است که در جنوب شرق این کشور قرار دارد و آب و هوای آن گرم و خشک است. قَندَهار (پشتو: کندهار) مرکز استان قندهار شهری است در جنوب افغانستان که دومین شهر پر جمعیت افغانستان است. طبق سرشماری رسمی سال ۲۰۰۶ میلادی حدود ۴۵۰٬۳۰۰ نفر جمعیت داشته‌است. قندهار بین رودهای ترناک و ارغنداب واقع شده‌است. قندهار به شکل یک مربع مستطیل است و چون طبق نقشه ساخته شده بسیار منظم است شهر به چند محله تقسیم شده و هر محله متعلق به یک یا چند قوم و قبیله‌است و بیشتر اهالی آن را پشتون ها (عمدتاً درانی) تشکیل میدهند. در اطراف قندهار باغ‌های میوه تاکستان‌ها و زیارتگاه‌های بسیاری است. فرودگاه بین‌المللی قندهار در ۱۶ کیلومتری جنوب خاوری این شهر قرار دارد. پس از فتح خراسان توسط مسلمانان قندهار جزئی از خراسان بزرگ محسوب می‌شد. در پی حمله مغول به سلطنت خوارزمشاه این شهر ویران گردید و بار دیگر در پایان قرن هشتم هجری توسط امیر تیمور گورکانی قندهار تخریب شد. در اوایل سدهٔ شانزدهم میلادی گورکانیان قندهار را گرفتند.
ولایت فاریاب
ولایت فاریاب یکی از ۳۴ ولایت (استان) افغانستان است و مساحت آن ۲۰٬۲۹۳ کیلومتر مربع است. فاریاب در اصل از پاراب بوده که با گذشت زمان و شیوه تلفظ آن در میان پشتو زبانان افغانستان چون "پ" اکثراً با "ف" اشتباه می کنند، نام این ولایت به فاریات تغیر کرده است. پاراب که زادگاه ابونصر فارابی نیز می باشد از دو کلمه ای "پار" و "آب" گرفته شده است که به معنی آن طرف آب و یا آن طرف دریا است. در افغانستان هنوز این رسم میان مردمان وجود دارد که یک قریه را به نسبت واقع شدن آن در آن طرف دریا، به نام "چپ دریا" یاد می کنند. فارسی به معنی سرزمین آبیاری شده می‌باشد.
ولایت غزنی
ولایت غزنی به مرکزیت شهر «غزنی» یکی از سی و چهار ولایت در شرق افغانستان است. این ولایت از شرق با و شمال شرقی با ولایتهای پکتیکا، لوگر و وردک؛ از شمال و شمال غربی با ولایتهای کابل و بامیان و از طرف غرب و جنوب با ولایتهای ارزگان، و زابل همسایه است. این ولایت از لحاظ مدیریت اداری به شانزده ولسوالی)شهرستان شده است.[نیازمند منبع] از لحاظ ساختار جمعیت غزنی را می‌توان یک ولایت چند قومی خواند، چون این ولایت داری ترکیب متعادلی از تمام اقوام افغانستان می‌باشد: پشتون، هزاره، تاجیک و دیگر اقلیتهای همچون قزلباش و هندو در این ولایت ساکن هستند.
ولایت بدخشان
ولایت بَدَخشان یکی از ولایت‌ها (استان‌ها) ی کشور افغانستان است. بدخشان در شمال شرقی افغانستان واقع است. این ولایت از نظر موقعیت جغرافیایی بین خطوط طول البلد شرقی ۷۰ درجه ۴ دقیقه و ۳۶ ثانیه وعرض البلد شمالی ۳۶ درجه و ۵۰ دقیقه و ۱۶ ثانیه واقع است. بدخشان از سطح دریا ۱۸۰۰ متر ارتفاع دارد و مرکز آن شهر فیض آباد است. این ولایت در ۴۷۰ کیلومتری کابل واقع است. بدخشان از جنوب با ولایتهای کنر، لغمان و کاپیسا و از غرب با ولایت تخار هم‌مرز است. مساحت بدخشان بیش از ۴۷۴۰۳ کیلومتر مربع می‌باشد و جمعیت تخمینی آن حدود یک میلیون و هشتصد هزار تن است.
ولایت بلخ
ولایت بلخ، به مرکزیت مزار شریف از جمله مهمترین ولایات افغانستان است. مساحت آن ۱۷٬۲۴۹ کیلومترمربع، و داری جمعیتی نزدیک به ۱٬۱۲۳٬۹۴۸ نفر است. شهر مزار شریف مرکز ولایت بلخ بوده و در ۲۵ کیلومتری غربی این ولایت ولسوالی بلخ زادگاه عارف و اندیشمند اسلامی مولانا جلال الدین محمد بلخی قرار دارد. در این ولسوالی دهی به نام پدر مولانای بزرگ قراردارد که بهاءالدینش خوانند و در ۵ کیلومتری شمال شرق ولسوالی بلخ قرار دارد.[۲] همچنین حیرتان بندر تجارتی بزرگی میان افغانستان و آسیای میانه می‌باشد.
پکتیا
هرودوت مورخ یونانی از مردم باستانی «پکتیس» و «پکتویس» یاد کرده و سرزمین آنها را پکتیکا ذکر کرده‌است. بطلمیوس هم نام این مردم را «پکتین» (Pactyan) نوشته‌است. پکتیا از شهرهای باستانی نامیده می‌شود وکشف خزانه میرزکه در پکتیا که هزاران کیلو ظروف وزیورهای طلا ونقره وجواهرات از ان کشف شده است. واثار تمدن مردم پکتی ین ویا پشتون را نشان می‌دهد؛ که از جمله والسوالی زرمت یکی از مشهورترین والسوالی‌های ان می‌باشد؛ که بیشتر افراد ان در سیاست معاصر افغانستان رول ارزنده داشته‌است. افراد با نفوس در والسوالی متذکره در گذشته‌ها در دو قریه (نیک نام و کلالگو) بودند که از جمله می‌توان به خاندان دوست محمد خان اشاره نمود که با شاه سابق روابط خوبی داشت.